Petra eo Diwan ?

Ur skol gevredigezhiel eo, laik, digoust ha digor d’an holl, eus ar skol-vamm d’al lise, a vez kelennet enni hervez ar bedagogiezh dre soubidigezh evit degas ar vugale d’an divyezhegezh brezhoneg galleg kempouez.

Petra eo ar soubidigezh ?

Ur strategiezh kelenn eo hag a ro ur plas bras d’ar brezhoneg, d’ar mare a zere (skol-vamm, CP), evit tapout buan ur mestroni naturel war ar yezh.

Perak ar soubidigezh?

Evit talvoudegezh he disoc’hoù ha peogwir eo soupl hec’h implij. Ar pal eo dont a-benn buan hag abred da implij ar yezh evel benveg kelenn. Reiñ a ra tro d’ar vugale goude-se da vevañ e div yezh. Dre implij anezhi an hini eo e teskont ar yezh. Krouet e vez gant ar soubidigezh un endro hag a lak ar vugale barrek da zeskiñ ar yezh hep na vefe ur gwell samm.

Bezañ divyezhek, ya, met perak e brezhoneg ?

Ur choaz sevenadurel eo. Ar brezhoneg a zo ul lodenn eus an herezh sevenadurel e c’hellomp bezañ fier anezhi. E c’heller mont drezañ betek ur c’hlad pinvidik. Daoust ma ya e implij war zisteraat abaoe un nebeud degadoù a vloavezh-ioù hag a zo bet gouest d’en em ober diouzh ar vuhez a-vremañ. Ar yezhoù estren a zo er programmoù ivez ouzhpenn-se, azalek ar C’hentañ Derez hag en Eil Derez ivez, evel-just.

Ma bugel ne gomzo nemet brezhoneg er skol?

Er skol-vamm hag e CP eo e brezhoneg hepken e vez graet skol ; en diavaez eus ar c’hlasoù (ehanoù, kantin, diwallerezh…) e reer ur seurt ma c’hellfe ar vugale ober gant ar brezhoneg met komz galleg a c’hellont ma karont.

Deskiñ a ray trawalc’h a c’halleg ivez ?

Bemdez e ra gant ar galleg dija. Ar pezh a zo da zegas dezhañ zo un anaoudegezh don hag ur mestroni war ar yezh. Evit e kroger gant studi ar galleg e CE1 ha kreskiñ a ra plas ar studi galleg betek ar CM2. Heñvel eo ar palioù a-fet mestroniañ ar galleg ouzh re an holl skolioù all.

Ne gomzomp ket brezhoneg. Barrek e vimp da heuliañ labour hor bugel ?

Evit an darn vrasañ eus ar familhoù eo heñvel. Ne gomzit ket brezhoneg met ho pugel a ray, ha gouest e vo da zisplegañ deoc’h e galleg peseurt labour en do d’ober er gêr. Barrek e vo ivez da dreuzskas e brezhoneg an displegadennoù ho po roet dezhañ e galleg. Ar pep pouezusañ evitañ ho reiñ c’hoant dezhañ da zeskiñ ha kalonekaat anezhañ en ur zisplegañ dezhañ peseurt choaz raktres desavadurel a zo bet graet ganeoc’h evitañ. Ar skolaerien a vez aze ouzhpenn-se evit skoazellañ ha reiñ alioù deoc’h.

Deus ar vro Gwened eo ar vro Kistreberzh, peseurt istor a zo ganti? Dizolomp asambles :

Gwened Dieub

Poblet e oe tiriad Bro Gwened get ar Weneted e-pad an hen amzer Staliet e oent àr an aodoù hag e oent moraerion galloudek E penn armerzh an Arvorig Kevezerezh a veze neuze etreze hag ar Romani A oe é klac’h aloubiñ douaroù nevez E 56 e-raok J.K o deus an div bobl-se en em gannet àr ar mor Hag emañ bet trec’h ar Romani.

Amañ emañ an istoer klok dre ar munudoù Latinaet eo bet an dud a-neuze Ha tolpet ar vuhez armerzhel àr-dro da Zarioritum, anv hen Gwened CHom a ray él-se betag diskar ar Romani Ha donedigezh ar pobloù brezhon en Arvorig E tonet a Vreizh Veur, él ma vez anvet bremañ Lakaet eo Padern da Eskob Gwened e 465 Pezh a ziskoueza a vez ag Eskopti Gwened adalek ar prantad-mañ, d’an nebeutañ Revez ar vojenn, e vije bet titlet Padern get roue kentañ Bro Gwened Karadeg, pe Karadog, a vije bet marc’heg an Daol Grenn N’eus ket prouenn istoerel erbet da wiriekaat an dra-se neowazh.

Da Zarioritum betek Gwened

Diwezhatoc’h, e 578, Gwereg II anavet evel Warog II ivez A za a-benn da reniñ àr gêr Darioritum, dalc’het neuze get ar Franked CHeñch e ra anv ar gêr “Darioritum” e Gwened D’ober dave doc’h pobl hen ar Weneted A oe é chom er vro gwezharall Lakaet eo getoñ ivez kêr Gwened da Gêrbenn Bro Ereg, e rouantelezh Kavet a vez div stumm d’e anv : pe Gwereg, pe Warog Hogen eben a vehe ur c’hermanadur bet graet get ar Franked Ar stumm “Waroc’h” a zo farius Ac’hanen e yae da breizhiñ an tiriadoù frank amezek Da lâret eo Bro Roazhon ha Bro Naoned er c’hours-mañ E-raok donet endro d’ar gêr karget a win laeret diget an Naonediz.

Bro Gwened er rouantelezh Breizh

Aloubet eo kêr Gwened get Pepin ar Berr e 730 Donet a ra neuze da vout ur lodenn a Varzoù Breizh Bevenn etre bed gouez ar Vrezhonegerion hag hani sevenaet ar latin, sañset Ne choma ket ar Vrezhoned hep en em zifenn neowazh Hag e vrezeliont a-enep Franked Loeiz an Deol, mab Karlez Veur Unvanet m’emant dindan beli ar Roue Morvan, pe Morvan Lez-Breizh Hennezh a rena àr Vro Gwened, Domnonea, Bro Leon ha Bro Kernev A-benn-ar-fin e varvay ar Roue Morvan en emgann e 818 Ar-dro Prizieg, àr harzoù Bro Gwened Ret a vo gortoz Nevenoe, bet lakaet da Gont Gwened get Loeiz an Deol Aveit ma yahe an tiriad-se ba’ Rouantelezh Breizh Dre ar brezel hag an emgann eo Emañ daet a-benn Nevenoe da drec’hiñ àr ar Franked e 840, àrlec’h bout en em savet en o-enep.

Bro Gwened en duked Breizh

En desped da drec’h Alan Veur àr ar Vikinged Ar-dro Kistreberzh, e Bro Gwened E ta stank alouberion an Norzh endro adalek 913 Preizhiñ e reont ar rouantelezh hag en em staliont àr an arvor Dismantret eo ar vro get bezañs ar Lec’hlenniz enni Dieubet e vo Bro Gwened evel peurrest Breizh e 936 Da heul distro Alan Varvek, mab bihan ar roue diwezhañ Kontelezh Gwened a za tre domani Duked Breizh e 970 Get ren Konan Iañ Talvout a ra emañ neuze perc’hennet Bro Gwened get familh an Duk Hogen e vez c’hoazh anezhi e-stel bout relijiel Rak emañ ivez un eskopti, get hevelep bevennoù ar gontelezh E-pad ar Grenn Amzer en em zisranna Eskopti Gwened e meur a aotrouniezh E-stel ar Gemened Gwegan pe ar Gemened Heboe Darvoudoù pouezus brezel susitoù an dukelezh a c’hoarvezay e Bro Gwened El Emgann an Tregont, etre Josilin ha Ploermael Seziz an Henbont pe c’hoazh Emgann an Alre e 1364, da skouer Yann IV, trec’hour ar brezel ha diazezour an diernezh Moñforzh A savay Kastell an Erminig, e annez pennañ, e kêr Gwened Krouet a vez getoñ ivez Urzh an Erminig E lec’h ma vez strollet ar varc’heion vrezhon kalonekañ Izili an urzh-mañ en em gave pep blez en Alre War dachenn emgann 1364 E 1532 atav, ne viront ket an dukelezh Doc’h aloubidigezh ar rouantelezh c’hall Dre ar feur-embann siellet e Gwened get Frañsez Iañ.

Bro Gwened er proviñs

N’eo ket bet lezet kalz a roudoù a Vrezel ar C’Hevre e Bro Gwened Pa oe dindan aotrouniezh an Duk a Verkeur hag e dud Ret a vo gortoz 1666 Aveit ma vehe savet kêr an Oriant Lec’h diazez Kompagnunezh an Indez, embregerezh brudet anezhoñ Eil kêr pouezusañ Bro Gwened e tay da vout buon a-walc’h Just àrlec’h Gwened, é tremen hebiou an Henbont Ne zay ket emsavadeg ar Bonedoù ruz betag Bro Gwened e 1675 Hogen e tay enni Breujoù Breizh, àr urzh Loeiz XIV Hennezh en doe dibabet da harluiñ ar parlamant brezhon e Gwened D’e gastiziñ aveit bout soutenet an emsavadeg Irienn Markiz Pontkalleg Ha soñj ur republik vrezhon a zo bet en he brud e 1720 Hep monet pelloc’h neowazh Peogwir emañ bet dibennet ar Markiz e Naoned Arlec’h bout bet harzet en Ignol Donet a ra goude-se an Dispac’h Gall Hag ar CHouanerezh e Bro Gwened Birvilhoc’h c’hoazh e’it ba’ lec’hioù arall ‘ zo e Breizh Meur a emgann taer ha feuls a vo E-stel dilestradeg Kiberen, da skouer Re hir a vehe da venegiñ amañ Pep a emgann, argadenn ha taol-kaer A zo bet e-pad ar brezel-mañ, siwazh Bevennoù nevez a vez savet ivez e-pad an Dispac’h Gall Get krouidigezh an departamantoù, da skouer Frammet eo endro Eskopti Gwened Aveit ma yahe doc’h ar velestradurezh republikan Pezh a za da vout departamant ar Morbihan e 1790 Departamant dic’hallek Pennvro C’Hall nameitoñ eo (a anv) Hañval a-walc’h eo e harzoù get Eskopti Gwened Ar-bouez un toullad parrezioù nevez-staget doc’htoñ : 6 parrez a Vro Gernev, 2 a Vro Sant-Brieg 6 a Vro Naoned hag 31 a Vro Sant-Maloù A za tre Departamant ar Morbihan, oc’hpenn d’an Eskopti él ma oe e-raok N’eo ket ar memes tra penn da benn, a-benn-ar-fin Hogen emañ hañval dre vras a-fet gorread Neuze emañ hañval a-walc’h memestra. Dont a ra en-dro bro guened àr banniel Gwenn ha Du.

191 000 a dud a gomz gallaoueg e Breizh ! Setu ar sifr embannet gant diwezhañ enklask sokioyezhoniellakaet war ar stern gant Rannvro Breizh e 2018. 5% eus ar Vretoned a vefebarrek da gomz gallaoueg “mat” pe “mat a-walc’h”. Ar sifroù pouezus-seo dev oa souezhet an dud d’ar mare-sekar an enklask kentañ e oao renabliñ an niver a gomzerien.

Hag an enklask a lâr hiroc’h dimp,war al lec’hioù ma vez komzet ar yezh, lakaomp :E Breizh-Uhel e vez komzet abaoe pell zo, eus Klison betek bro Ouelo. Met hervez disoc’hoù 2018 e seblant tamollodet en un nebeud lec’hioù kreñv. Kreiz Breizh ha Loudieg,ar Menez, traoniennoù ar Gwilen,Redon ha ‘kostez Felger ha Gwitreg. E Ploermael, da skouer,37% eus an dud a embann klevet gallaoueg ur wech ar miz da nebeutañ. 39% eus an dud e traoniennoù ar Gwilen,28% e Felger. E lec’h all ez a war-gil implij ar gallaoueg dreist-holl e bro an Naoned e-lec’h n’eus nemet 2% eus an dud o komz anezhañ.

Un dra all a zo dibar gant ar gallaoueg, eo an niver a dud a gompren ar yezh hep bezañ gouest da gomz anezhi : 9% eus ar Vretoned. Dav derc’hel soñj eus ar sifr-mañ,kar ar gomzerien-se a vefe barrek da dreuzkas ar yezh d’ar re yaouankañ.

Gallaoueg yezh dianavet

En tu all d’an niver a gomzerien, ez eus bet lakaet ur banne sklerijenn war un dislavar all. Anavezet eo ar gallaoueg war e dachenn naturelmet pas pelloc’h ! 40% eus an dud e Breizh ne oaront ket petra eo,dreist-holl e Breizh-Izel hag e bro an Naoned. N’eus ket kalz a vrud gant ar yezh met gant an enklask e vez lakaet anezhi war kartenn ar vro evit ar wech kentañ a-wel d’an holl !

Gallaoueg yezh anavet !

Un arouez hag un dra a-bouez war dachenn ar sokiologiezhrak anavezet eo ar gallaoueg evel ur yezh hec’h-unan. Reiñ a ra kred da stourm difennerien ar gallaoueg koulz ha da labour ar strollegezhioù lec’hel ha da hini ar Rannvro. Bep bloaz e vez gwelet muioc’h-mui o efedoù just a-walc’h. Stankoc’h-stankañ eo ar panelloù e gallaoueg lakaomp,nemet e Liger-Atlantel. . . evit ar poent. Hiziv a deiz eo tro mil bugel, e tregont skol bennaket, hag a resev un tañva d’ar gallaoueg. Ur sifr arouezius an hini eo ivez. Embregerezhioù zo a gomañs d’ober gant ar gallaoueg evit kehentiñ. Rannvro Breizh a ra ivez,ha kinnig a ra troidigezhioù he emvodoù-meur e gallaouegar pezh a ro an tu d’ober gant ar yezh.

An enklask-mañ a oa diwar-benn ar gallaoueg koulz hag ar brezhoneg. Setu un arouez ouzhpenn,an div yezh o vezañ lakaet keit ha keitha n’eo ket an eil a-enep eben. Boaz e vez kavet bremañ brezhonegerien yaouank o teskiñ gallaoueg, pe ar c’hontrefed. Met chom a ra traoù zoha n’int ket bet muzuliet, pe ken nebeut, en enklask-se.

Kalite ar yezh, da skouer :gallaoueg fall pe gallaoueg gwir a vez komzet ? Enklaskoù all a vefe da gas da benn. Ur sifr all zo da sellet a-dost. 40% eus ar Vretoned n’anavezont ket tamm ebet ar yezh. Ha digreskiñ a raio ar sifr-se en amzer da zont pe ne raio ket ? An dra nemetañ a ouzomp eo ar fed ma cheñch ar fedoù sokio-yezhoniel war hir dermen.

Mall zo warnomp gwelet an eil enklask lakaet war ar stern !

Deus ar video-se e teu ar pennad skrid-mañ :